Newcastle Hastalığı ND (Yalancı Veba)
Kanatlıların çok bulaşıcı, öldürücü, solunum, sindirim ve sinir sisteminde bozukluklar meydana getiren viral bir hastalığıdır. İnfeksiyona, tavukların yanısıra hindi, güvercin, ördek, kaz, serçe, sülün ve diğer yabani kanatlılarda da rastlanmaktadır.
Dezenfektanlardan değişik derecede etkilenir.
Etiyoloji: Hastalığın etkeni Myxovirusların Paramyxovirus (PMV-1) cinsinde yer almaktadır. Virusun bir serotipi vardır. Ancak, farklı patotipleri bulunmaktadır. Bu patotipler Lentojenik, Mezojenik, Velojenik olarak sınıflanır.
Lentojenik Suşlar: Virulent karakterde olmayan suşlardır. Ancak bağışıklığın zayıf veya baskı altında olduğu durumlarda bu suşlar ile ilgili bazı patolojik değişiklikler gözlenebilir. Bu suşlar aşı üretiminde kullanılmaya elverişlidirler ki bilinen ND aşı suşlarından Hitcner B1 (HB1), La Sota, F, VH, Clon-30 bu grubun bilinen aşı suşlarıdırlar.
Lentojenik suşların ICPI değeri (Intra Cranial Patojenite Indeksi) düşüktür.
0,0-0,4 olarak belirlenir.
Mesojenik Suşlar: Orta derecede virulent karakterde suşlardır. Solunum ve sinir sisteminde patolojik değişimler gösterir. Bu grubun bilinen suşları Roakin, Komarov, Muktesvar, MK-107 dir. Bu suşlar için ICPI : 0,4-1,9 değerleri arasında yer almaktadır.
Velojenik Suşlar: Bu gruba ait viruslar çok bulaşıcıdırlar. Etkiledikleri hayvanlarda çok şiddetli reaksiyona neden olmaktadır, öldürücü gücü çok yüksektir. Solunum, sindirim sistemi, sinir sisteminde yapmış olduğu dejenerasyonlara bağlı olarak semptomlar çok belirgin olarak belirlenebilmektedir. Bu grubun bilinen en kuvvetli suşu Hertz 33-56 dır. Bu suş aynı zamanda aşı etkinlik çalışmalarında challange denemelerinde kullanılmaktadır. ICPI 2.0-3.0 arasındadır.
ND Virusu ayrıca hedef aldığı organlara göre;
Pneumotropik Suşlar: Solunum sistemini etkiler. Şiddetli solunum bozukluklarına sebep olurlar. Bazı durumlarda felçlere neden olabilmektedir.
Visserotropik Suşlar: Sindirim sistemin etkiler. Virus öncelikle Sindirim sistemini etkiler, ancak solunum sistemi üzerinde de patojenite gösterir.
Neurotropik Velojenik Suşlar: Sinir sistemini etkiler. Tipik belirtileri felç ve tikler tarzında sinirsel bozukluklara neden olmaktadırlar.
Bulaşma: Newcastle virüsü duyarlı hayvanlara başta solunum sistemi olmak üzere, sindirim sistemi, deri ve göz konjoktivasından girerek hastalık meydana getirebilir. Virüsle bulaşık yem, su, sekretler, ekstretler ve diğer maddeler birer hastalık kaynağıdırlar. Virus vücuttan gaita, solunum yolu ve yumurta yolu ile saçılabilmektedir. Bulaşmada yabani kuşlar (serçe, güvercin, kumru vs.), sokucu sinekler, kemiriciler, gaita, diğer canlı ve cansız materyaller (viyoller, malzeme, giyim eşyaları, kamyonlar, çizme v.s.) önemli rollere sahiptirler. Hastalık bulunan yakın çiftliklerden kuşlar, kemiriciler, havalandırma bacalarından çıkan tozlar, araçlarla kolayca taşınabilmektedir.
Özellikle horizontal bulaşmada ND’nin bölgesel ya da endemik olarak görülmesinde kümes yoğunluklarının fazlalaşması, hayvan hareketlerinin artması, bilinçsiz, eğitimsiz işletme ve üreticilerin virusun güçlenmesi, bulaşması ve yayılmasında çok büyük rolü bulunmaktadır.
Hastalık her mevsimde çıkabilir. Ancak, stres faktörlerinin fazla olduğu, içinde gizli infekte ve portör hayvanların bulunduğu, koruyucu önlemlere dikkat edilmeyen kümeslerde infeksiyon daha kolay çıkar, yayılır ve öldürücü seyreder. Sürüde yeterli bağışıklığın olmaması veya birkaç duyarlı hayvanın bulunması hastalığın çıkması için yeterli nedeni oluşturur. Göçmen kuşlar ve hindiler de bulaşmada önemli rol oynamaktadır.
Newcastle ND (Yalancı Veba) Hastalığı Belirtileri :
Hastalığın inkübasyon periyodu doğal koşullar altında 3-7 gün kadardır. Bu süre Virüsün virulensine, giriş yoluna ve konakçının duyarlılığına göre değişkenlik gösterir. Hastalığın klinik tablosu Doyle tipi, Beach tipi, Beaudette tipi, Hitchner tipi olmasına göre bazı farklar göstermekle beraber, genel olarak rastlanan arazlar şöyle özetlenebilir;
Gizli infeksiyonlar (subklinik infeksiyonlar, asemptomatik infeksiyonlar):
Çok tehlikeli olan bu formlarda, hayvanlarda herhangi bir klinik belirtiye rastlanmaz. Ancak, böyle hayvanlar virüsü saçtıklarından çok tehlikelidirler. Kronik hastalarda da benzer durum söz konusudur. Böyle hayvanlar kümeslerde her zaman hastalığın çıkış ve yayılışında rol oynarlar. Latent görülen bu dönem fırtına öncesi sessizlik ile mecazlandırılabilir.
Klinik belirtilerin görülebildiği formlar:
Bu formda hastalarda durgunluk, iştahsızlık, zayıflama, tüylerde kabarıklık, yumurta veriminde azalma, ishal, hızlı ve hırıltılı solunum, başın sağa-sola, yukarı-aşağı inmesi, tikler, tortikolis, kanatların düşmesi, bacaklarda felçler, öksürük, tıksırık, burundan ve gözlerden akıntıların gelmesi, yumurtaların dış ve iç kalitesinde bozukluklar gözlenebilen belli başlı semptomlar arasında bulunmaktadır.
Ancak bütün klinik arazların hepsini bir hayvanda gözlemlemek mümkün değildir. Doğaldır ki, böyle durumların görülmesinde esas faktör virüs (virulens, miktar, giriş yolu) ile konakçıya (yaş, ırk, genetik, bağışıklık, vs) bağımlıdır.
Otopside, Bezsel midede(proventrikülüs) ve bağırsaklarda kanamalar, bağırsakta ülserler, solunum sistemi mukozasında hiperemi ve kanamalar ve kanlı mukoid salgı, hava keselerinde bulanıklık, matlaşma ve kalınlaşma, kalp kasında kanama odakları, yumurta foliküllerinde kanamalar, iliosekal lenf yumrularında hiperplazi ve diffuz hiperemi başlıca rastlanan patolojik bozukluklar arasındadır.
Teşhis:
İnfeksiyonun teşhisi amacıyla hasta hayvanlardan yeteri miktarda laboratuvara gönderilir. Burada hastalığın klinik tablosu ile ölen veya öldürülenlerin nekropsi bulguları, yapılan izolasyon, identifikasyon ve serolojik yoklamalar ile birlikte değerlendirilerek karar verilir. Yeni ölmüş olanlar, sadece nekropsi tablosunu incelemek ve zorunluluk varsa marazi madde almak için kullanılabilir.
Ayırıcı teşhis için Newcastle ‘a benzeyen bazı hastalıklar (İnfeksiyoz coryza, lnfeksiyöz sinusitis, Mycoplasmosis (CRD), Pasteurellosis, lnfksiyöz bronchitis, İnfeksiyöz laryngotracheitis, Çiçek(Pox), Marek’s Disease, Vitamin A noksanlığı) gibi hastalıklar dikkate alınmalı ve bunlardan ayrılmalıdır. Yumurta kalitesindeki bozulmalar yönünden de EDS-76 ve IB ile benzerliği vardır. Klinik tablo ve nekropsi bulguları Avian influenza (Tavuk vebası) ile benzerlik gösterir.
Laboratuvarda yapılacak muayeneler; etkenin izolasyonu, identifikasyonu, serolojik yoklamaları (ELISA, HI, FAT Testi vs), ile gerekirse deneme hayvanlarına yapılacak inokülasyonlar gerçekleştirilir.
Tedavi :
Newcastle viral bir etken olduğu için antibiyotik ve kemoterapötiklerle sağaltımı yapılamaz. Ancak, hastalık çoğu zaman sekonder bakteriyel infeksiyonlar ile birlikte seyrettiği için hastalığın seyir şiddetini azaltmak için antibiyotikler ve destekleyici ürünler (solunum sistemi rahatlatıcı mentol,okaliptus) ile takviye edilebilir.
Koruma ve Kontrol:
Hastalık çıktığında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın çıkardığı “Kanatlılarda Yalancı Tavuk Vebası hastalığına karşı korunma ve savaş yönetmeliği” uyarınca işlem yapılır.
*İnfeksiyon kümeslerde tektük olgular halinde ise, hastalar, hasta görünümlü olanlar hemen ayrılır. Geri kalanlara aşı yapılır.
*İnfeksiyon yayılma eğilimi gösteriyorsa, ölümler yüksek ise, hastalar ve hasta görünümlü olanlar ayrılarak geri kalanlar kesime sevk edilir. Hiç hastalık çıkmayan kümesler, eğer aşılı değillerse hemen La Sota aşısı ile Coarse Spray(kalın damla) yöntem ile aşılanmalıdır.
*Hastalık çıkan ve aşılanan kümesteki hayvanlar, dezenfekte edilirler.
*Stres faktörleri ortadan kaldırılır ve iyi bir bakım besleme rejimi uygulanır.
*Kümeslerde her türlü kısıtlayıcı önlemler uygulanır.
Koruma:
Newcastle Hastalığı, bulaşıcı, öldürücü gücü yüksek, ekonomik yıkımı olabilen viral bir hastalık olması nedeni ile alınacak önlemlerde birbirini takip eden zincir halkaları şeklinde olmalıdır. Zincir halkalarından birisi koptuğunda koruma programı işlerliğini kaybedebilmektedir.