MAREK HASTALIĞI (MD)
Karaciğer, böbrek, dalak, gonadlar, pankreas, iris, akciğer, kas ve deride mononükleer lenfositlerin birikmesi ve üremesi sonucu gelişen tümoral, bulaşıcı, öldürücü, lenfoproliferatif viral bir hastalıktır.
Etiyoloji:
Etken herpetoviridae cinsinden gama herpes virustur. Etken zarlı bir DNA virüsüdür.
Serotip I – virulent ve onkojenik,
Serotip II – Tavuk ve Serotip III Hindi–onkojenik değildir.
Bulaşma:
En önemli bulaşma yolu solunumdur. Kümese giren kişiler, canlılar (kemiriciler, kuşlar, böcekler, vs…) virüs taşınmasında önemli rol oynamaktadırlar. Bulaşma çok hızlı gelişmektedir. Bir önceki dönemde Marek problemi geçirmiş bir işletmenin kümeslerinde çok iyi bir dezenfeksiyon ve temizlik süreci yaşanmalıdır. Tavuk tüyleri hastalığın yayılmasında çok önemli bir etkendir. Bu nedenle kümeste kalabilecek birkaç tüyün bile hastalığı bulaştırmada etkili olacağı unutulmamalıdır.
Semptomlar:
Hastalığın genel klinik bulgularını özetleyecek olursak;
Periferal sinirlerin etkilenmesi ile paraliz oluşur. Lokomotor sinirlerin etkilenmesi ile koordinasyon bozukluğu, sallantılı yürüyüşe neden olur. Kanat sinirleri etkilenmesi ile kanat düşer; boyun sinirleri etkilenirse baş aşağıda tutulur; vagus etkilenmesiyle kursak genişler, sarkar, solunum güçlüğü gözlenir.
Son aşamalarda yeşilimsi diyare, solgunluk, bitkinlik gibi belirtiler eşliğinde gittikçe zayıflar.
Balerin duruşu ( bir bacağın öne diğer bacağın geriye uzatılması ile karakterize oturuş biçimi ) marekte belirgindir.
Nekropsi:
İç organlarda, enfeksiyonun şiddetine ve seyrine göre, çeşitli büyüklükte lenfoid tümörlere rastlanır. Tümörler; yumurtalık, dalak, karaciğer, böbrek, testis, barsaklar, bezsel mide, kaslar, deri, bursa fabricius, kalpte lokalize olmuşladır. Siyatik sinirler ve plexus brachialis esmerleşmiş ve kalınlaşmıştır, gözlerde gri renk ve depigmentasyona rastlanır.
Labrotuvar tanı:
Virüs izolasyonu, serolojik testler, histopatolojik ve sitotoksik muayene ile yapılır.
Serolojik test olarak fluoresan antikor teknikleri, agar jel presipitasyon ve nötralizasyon testleri kullanılmaktadır.
Tedavi:
Viral bir hastalık olması nedeni ile sağaltımı yapılamamaktadır. Semptomların şekillendiği tavuklar genellikle ölürler. Hastalık çıkan işletmelerde hasta hayvanlar sürüden ayrılmalı ve ayrı yerde bakım ve beslemelerine devam edilmelidir.
Koruma ve Kontrol:
Biyogüvenlik önlemlerine özen göstermek korunmadaki ilk koşuldur. Aşı uygulaması olarak, günümüzde kullanılan en etkili kombinasyon HVT+CVI(Rispens) tir. Günlük civcive uygulanır. Amaç civcvilerde oluşan immunite etkisi ile kümese girmeden önce immunglobulinlerin gelişiminin sağlanmasıdır. Ancak günümüzde uygulanan çok daha efektif yöntem ise civcivlerin yumurtadan çıkmadan önce kuluçkada iken aşılanmalıdır (in ovo). Bu sayede civcviler üç-dört gün gibi bir süre kazanmış olur ki, bu da immunitenin gelişmesi bakımından önemli bir süredir.
Ayrıca yine vektör aşı kombinasyonlarında HVT suşu vektör olarak kullanılıp bazı diğer viruslara karşıkoruma amaçlanmaktadır. Bu aşı grupları kullanılırken oldukça ikkatli olunmalıdır. bu aşılar ile canlı aşı programlarını da ihmal etmeden ilgili aşılarda programlarına dahil edilmelidir.